Terugblik op deep dive energie-eilanden G-STIC Dubai

Op de G-STIC-conferentie in oktober 2021 vroegen we ons af of artificiële eilanden een bijdrage kunnen leveren aan een duurzame blauwe economie en welke rol ze kunnen spelen binnen de drie functies energie, aquacultuur en natuur. Tijdens het webinar van 18 januari gingen we specifiek in op de functie Energie. 

Energie-eilanden ontstaan in verschillende vormen. Waarom zouden we ze nodig hebben en wat kunnen ze betekenen voor een duurzame blauwe economie? Hoewel kunstmatige eilanden controversieel zijn, duiken ze steeds meer op in gesprekken over de transitie naar een koolstofneutrale samenleving.

Kunstmatige "blauwgroene" energie-eilanden zouden daarbij kunnen fungeren als energieknooppunten voor verschillende gemeenschappen en landen. Drijvende eilanden en hernieuwbare energie kunnen er bovendien potentieel voor zorgen dat iedereen toegang krijgt tot betaalbare, betrouwbare en duurzame moderne energie. Daarnaast kunnen ze sterke partnerschappen tot stand helpen brengen, en verbindingen tussen diverse sectoren vergemakkelijken.

Hieronder vind je een beknopte samenvatting van de presentaties. Indien gewenst, kan je ook de volledige presentaties downloaden.

Energy islands for the people or islands for the energy people?
Jan Cornillie, 3E

De ontwikkeling van subsidievrije offshore windenergie in de Noordzee en de behoefte aan interconnecties hebben geleid tot het initiatief voor een kunstmatig energie-eiland. Dit zeer innovatieve energie-eiland trekt veel belangstelling.

Belangrijke technisch-economische vragen blijven: welke waardestromen zal een energie-eiland veroveren? Wie gaat het financieren? Hoe profiteren de energieverbruikers op het vasteland en de omliggende eilanden van zo'n eiland? Heeft zo'n energie-eiland elders zin? Wat zouden de alternatieven zijn?

In zijn presentatie behandelt Jan Cornillie bovenstaande vragen in detail. Daarbij vertrekt hij zowel vanuit het perspectief van een hernieuwbare-dominant energiesysteem als vanuit het perspectief van de energieverbruikers op de Europese eilanden en het vasteland. 

Manufactured energy islands
Timothy Vanagt, ORG

Hoe kan je grootschalige maritieme infrastructuren realiseren? Dat is een vraag waar veel infrastructuurwerken mee te kampen hebben.

Design for Public Value at Sea (D4PV@Sea)  is een co-creatiemethode om grootschalige maritieme infrastructuren in zeeën en oceanen wereldwijd te realiseren. Het implementeren van een co-creatiestrategie bij het ontwerpen en ontwikkelen van grootschalige infrastructuren helpt ook om de veelheid aan belanghebbenden aan boord te krijgen.

Als je de stakeholders wil betrekken, is het nuttig om te beginnen met een feitenonderzoek. Dat kan de aanzet geven voor een gezamenlijke visie die de idealen, doelen en waarden van de belanghebbenden omvat en als zodanig leiden tot een gemeenschappelijk plan en een algemeen gedragen maatschappelijk contract.

‘VindØ’- Denmark’s next step as a global leader in offshore wind.

Michael Ertmann, CIP (Copenhagen Infrastructure Partners)

De Deense overheid heeft aangekondigd dat er twee energie-eilanden worden gebouwd. Het ene betreft een kunstmatig eiland in de Noordzee en het andere komt op een bestaand eiland in de Oostzee genaamd Bornholm.

In zijn presentatie gaat Michael Ertmann dieper in op de perspectieven van CIP inzake het concept van energie-eilanden en de marktkansen voor energie-eilanden wereldwijd. Daarbij staat hij ook stil bij het exportpotentieel gerelateerd aan de opgedane ervaringen in Denemarken.

De Noordzee wordt het Europese energiecentrum van koolstofvrije elektriciteit, met een geschat potentieel vermogen van 180-200 GW aan offshore wind. De vraag is hoe we dit potentieel optimaal kunnen benutten.

In plaats van een groot aantal ongecoördineerde verbindingen met de kust wordt er in VindØ bewust gekozen voor een systematische langetermijnplanning. Dat zal de impact op het milieu verminderen. 

Videoboodschap

Federaal Minister van Energie Tinne Van der Straeten kon niet fysiek op het event aanwezig zijn, maar voorzag wel een videoboodschap. 

De paneldiscussie was zeer interessant, met directe input van het publiek online en met Jan Cornilie, Timothy Vanagt, Michael Ertmann en An Stroobandt (Adjunct-Kabinetschef Minister Van der Straeten) in de studio.

We openden met een woordwolk. Bijna iedereen neemt de woorden ‘toekomst’ en ‘kansen’ in de mond als ze kunstmatige eilanden in één woord moeten samenvatten. Ook milieuzorg lijkt hoog te scoren (‘natuur’).

Gebruik van kunstmatige eilanden
Op de vraag of we kunstmatige eilanden alleen voor energiedoeleinden moeten inzetten of voor bredere blauwe economische activiteiten, is meer dan driekwart van het publiek voorstander van de tweede optie.

Jan Cornillie is niet tegen multifunctionele eilanden, maar gelooft dat energie waarschijnlijk de primaire activiteit is. Die drijfveer mag niet worden afgeremd door andere activiteiten te integreren, aangezien die duidelijk minder volwassen en economisch niet levensvatbaar zijn. Ook vraagt ​​hij welke activiteiten daar dan onder vallen. Voor blauw toerisme bijvoorbeeld heb je geen kunstmatige eilanden nodig; er zijn genoeg natuurlijke eilanden die maar al te graag toeristen willen verwelkomen.

Michael Ertmann benadrukt dat meervoudig gebruik voor het Deense eiland essentieel is. Hij wijst erop dat de afstand tot de kust (100 km) een belangrijk argument is om andere activiteiten toe te voegen. Het eiland wordt dan namelijk een knooppunt om toegang te krijgen tot gebieden die anders niet toegankelijk zijn.

Conclusie: laat ons met energie beginnen en openstaan ​voor nieuwe activiteiten naarmate ze aan maturiteit winnen.

Functie van kunstmatige eilanden
In het gesprek komt duidelijk naar voren dat de systeemfunctie van kunstmatige eilanden energietransformatie is. Zodra er sprake is van een geïnstalleerd vermogen van 3GW of meer, is een kunstmatig eiland economisch een interessante oplossing.

De discussie gaat dieper in op welke zachte functies (d.w.z. minder winstgevende functies) moeten worden meegenomen. Driekwart van het publiek vindt dat natuurontwikkeling en innovatie-infrastructuur onontbeerlijk zijn. 20% denkt eerder aan andere activiteiten. Opvallend: slechts 5% vindt dat blauw toerisme een belangrijke rol moet spelen op een kunstmatig eiland.

An Stroobandt gaat dieper in op het belang van natuurinclusief ontwerpen, terwijl Jan Cornillie het belang van levenscyclusanalyse en circulaire economie benadrukt. De uitdaging voor de nabije toekomst is om niet alleen een ​​energiecrisis, maar tegelijk ook een klimaatcrisis en een milieucrisis aan te pakken. We moeten alle effecten tegelijk beoordelen om echte duurzaamheid te bereiken.

Financiële structuren

Michael Ertmann wijst erop dat particuliere investeringen door bedrijven belangrijk zijn geworden voor de financiële ondersteuning van kunstmatige eilanden. Jan Cornillie merkt hierbij op dat het financieren van grote groene projecten haalbaar is geworden omdat er meer financiële capaciteit is voor grootschalige en groene projecten. De uitdaging is om een ​​volwassen project te definiëren.

Timothy Vanagt benadrukt verder dat naast de technische en financiële aspecten een volledig proces van stakeholderparticipatie onontbeerlijk is. Dit impliceert dat men ook bereid moet zijn om het hele project aan te passen als de uitkomst van dit proces dit aangeeft.

Energie-opslag

Het merendeel van het publiek geeft aan dat energie-eilanden ook moeten dienen om energie op te slaan. Daarbij denkt men vooral aan waterstof (37%) en batterijen (32%). Een minderheid denkt dat gepompte waterkrachtinstallaties ook nuttig kunnen zijn.

An Stroobandt twijfelt aan de kosten voor energieopslag. Er zijn momenteel geen technieken voor goedkope productie van waterstof voorhanden. Jan Cornillie vraagt zich af wat het voordeel zou zijn om energie op een kunstmatig eiland op te slaan en wijst erop dat we de energie ook naar het land zouden kunnen transporteren en daar opslaan als dat nodig is.

Michael Ertmann haalt aan dat voor het Deense eiland waarschijnlijk een vorm van opslag nodig zal zijn. Hij merkt op dat pijpleidingen veel goedkoper zijn dan kabels (verschil van een factor 10). Als moleculen zoals waterstof worden gebruikt, kan het transport volgens hem efficiënter zijn, maar we hebben energietoepassingen nodig die waterstof direct zullen gebruiken, omdat de omzetting naar elektronen veel te inefficiënt is.

Toekomstbestendigheid

Timothy Vanagt wijst erop dat hij geen technisch expert is, maar wil nog een laatste vraag lanceren: hoe kunnen kunstmatige eilanden toekomstbestendig worden gemaakt? An Stroobandt vindt dit erg belangrijk en zegt dat het modulair maken van het concept een van de ideeën is om dit te doen.

Jan Cornillie is het daarmee eens, maar zegt dat iets modulair maken nooit een oplossing op zich is, verwijzend naar de kleine en modulaire kerncentrales van de nieuwe generatie. Michael Ertmann bevestigt dat voor het Deense eiland de ontwikkeling modulair zal zijn, te beginnen met een beperkte transmissiecapaciteit die modulair kan worden vergroot tot 10 GW.

De moderator sluit daarop de discussie af met enkele vragen uit het publiek. Een van die vragen betreft de plaats die het energie-eiland in België zal innemen in de globale energiestrategie. An Stroobandt antwoordt hierop dat het Belgische energie-eiland belangrijk is in het licht van de toekomstige ontwikkeling van het windpark en in het kader van de energieverbinding met andere Noordzeelanden.

De Blauwe Cluster wil alle sprekers en het publiek van harte bedanken voor hun enthousiaste medewerking aan dit geslaagde event.